-((وقـايـع پانزده خـرداد چگـونــه روی داد؟))---

ازدکتـرمصطفـی المـوتـی

 ازروزی کـه دولـت علـم روی کـارآمـد (28تيرماه1341) شـاه فقيدکه ازبـدوسلطنت ميخـواسـت برنامـه هائی را در جهت اصلاحات عمومی اجراکند؛ فرصـت يافت تابااغتنام فرصـت آنهارايکی بعدازديـگری بمرحله اجرابگذارد.

 نخستين اقدام دولت علم اين بود که تصويبنـامه ای ازهيئـت دولت گـذشـت که برای انتخابات انجمن های ايالتی و ولايتـی؛ زنـان حق شـرکت درانتخابات راداشـته باشـن دومنتخبين نيزدربرابر (کتاب آسمانی) سوگند يـادکننـد. ايـن امر موجـب شـدکه تلگرافـاتی بحضـورشـاه ودولت درمخالفـت بااين تصويـبنامه مخابـره گـردد. ازجمله تلگراف حاج سيد روح اله خمينی حضـورشاه فقيدبود کـه نخستيـن تلگراف باعنـوان (حضـورمبـارک اعليحضـرت همايـونـی) و با امضای (الداعی روح الله الموسوی الخمينی) بود که متذکرشـد (دولت شرط اسلام را در رای دهندگان و منتخبيـن ذکر نکـرده وبه زنهـا حق رای داده وايـن امرموجـب نگرانی علماومسلمين شـده؛ تقاضـای حـذف تصـويـبنامه را دارد).

شـاه فقيد به تلگراف مزبورپاسـخ ميدهد باعنوان (حجت الاسلام آقای خمينی) ويادآورميشود کـه (ما بيش از هر کس در حفظ  شعاير مذهبی کوشاهستيم وتلگراف برای دولت فرستاده شـد. ضمنـا" توجـه شما رابه وضعيـت دنيا و زمانـه جلب ميکنـم.) خميـنی دومين تلـگراف رابـرای شـاه ميفرسـتد و تقاضـا ميکنـد (دولت راموظف فرمائيـد که از قانون اساسی که ضـامـن اساس مليـت و سلطنـت است تبعيت نمايد) بـازهم پاسـخ شاه فقيـد نظيـر پاسـخ قبلـی بود؛ کـه سـوميـن تلگـراف خمينی ميرسـدمبنی برايـنکه (آقای علـم تخلـف خود را از قانـون اساسـی اعلام و با تبـديل قسـم به قـرآن مجيد؛ ميخواهد قرآن را از رسـميت انداختـه واوسـتا و انجيـل وبعضـی کتب ضالـه راجای آن قراردهـد.)

 ضمنـا" درتاريـخ 15 آبـان 1341خميـنی تلگـراف تندی به علـم نخسـت وزيرميکند. هميـن جريانات واعتراضـات سايـر روحانيـون موجب شـد که بدسـتورشـاه فقيـد اجـرای تصويـبنامه متوقـف گرديـد و آقای علـم اعلام ميکنـد که (مقررات انجمن های ايالتـی وولايـتی اجرانميـگردد) که اين اقـدام موجـب تشکر خمينی و ساير روحانيون ميـگردد و تامـدتی ديـگرازتظـاهرات وتلگـراف آنـان خبری نبـود.  دکتـرارسـنجانی درمـورداصلاحـات ارضـی بشـدت اقـدام ميکنـد ومـالکيـن و فئـودالهـا را بشـدت موردحملـه قرار ميـدهد که درنتيجه روز22 آبانمـاه 1341 مهنـدس ملـک عابـدی رئيـس اصلاحـات ارضی فيـروزآباد کشـته ميشـود.

 مالکيـن وفئودالهـا کـه ازنطـقهای ارسـنجانی بشـدت ناراحت بودند؛ ضمـن اقدامات خـودبه تحـريـک روحانيـون ميپـردازنـد که سـهمی ازدرآمـدآنـان نصيب جامعه روحانيـت ميشـدو ضمنـا" خيلـی ازروحانيـون نيـز ازدهات و اراضـی موقوفه سهمی داشـتندوآنهـاهـم درکنـارمالکيـن بـه ميـدان ميآيـند.

 بـاابتـکاردکتر ارسـنجانی روز 19 ديماه 1341 کنگـره دهقانـان درتالار محمد رضا شـاه پهلوی با حضـور 4200 کشـاورز تشکيـل ميگـرددکه درايـن کنگـره شـاه فقيدضمن نطـق انقلابـی اصـول ششـگانـه زيـررااعـلام ميـدارد:

1- اصـلاحات ارضـی

2 - ملـی کردن جنـگها

3- فـروش سهام کارخانه های دولتی

4- سـهيم شـدن کارگـران در سـود کارخانـجات

5 - ايـجادسـپاه دانـش

6 – اصلاح قـانـون انتخـابـات.

از ايـنجابـود که دامنـه نبـردپنهانـی روحانيـون ومالکين ومخالفين رژيم ازيکطرف وطرفـداران سلطنـت وانقلاب سـفيد از سـوی ديـگر درگـرفت وشـاه فقيداعلام کرد کـه بـرای تصـويب اصـول ششـگانه بـه (رفراندم) خـواهد پـرداخـت.

کلمـه (رفراندم) مخالفيـن زيادی يـافت. در بعضـی ازنقـاط کشـورمخصوصـا" مناطق مـذهبی تظـاهراتی عليـه رفراندم شد و شـعارميدادند (ما پيروقرآنيم؛ رفراندم نميخواهيم)

درهميـن جريانـات بود که روز 8  اسفنـدماه 1341 يک کنگـره اقتصادی درکاخ سـنا تشـکيل شـدوشـاه فقيـدضمن نطقـی اعلام کـردکه ازامـروز در ايران به زنان حق انتخـاب کـردن وانتخاب شـدن داده ميشـود تا اين آخريـن ننـگ اجتماعی ما برطرف شـده وزنجيـرتحقيـرواسارت ازگـردن زنـان ايران برداشـته شـود. روزبعـدزنـان به کـاخ مـرمربـرای تشکرميـروندوشـاه فقيدميگويد: «ديگر بانوان ما در رديـف محجـوريـن و ديوانـگان نيسـتند وميـتوانند دوشـادوش برادران خـود در کـارهای مملکـت سـهيم وشـريک باشــند.»

ايـن اقدامات آخـوندهای مخالـف رابشـدت تحريـک کرده وتظاهراتی کردنـد کـه شـاه فقيـدطـی نطقهائـی گفت: «اتحـاد نا مقدس سـرخ وسياه مانع انجـام کـارهای اصـلاحی اسـت. ولـی اين کارها انجـام ميـگردد و عقب نشيـنی مـورد نـدارد.»

خـرداد مـاه سال 1342 مصـادف بودبامـاه محـرم وشـب  15 خرداد که باعاشـورا مصادف شـده بـود؛ خمينی درقـم به منبـررفته وبشدت به دولـت ورژيم حمله کرد کـه طبـق دسـتوردولت درنيـمه های شـب ماموريـن انتظامی درقم بخانه خمينی ريختـه واو را دستگيرکرده به تهران ميآورنـد ودرپادگان نظامی قصربازداشت ميکنند.

صبــح زود سـيدمصطفی خميـنی به حـرم حضرت معصومه ميرود ومـردم رااز واقعـه دستگيری پدرش آگاه ميکنـد و به روحانيـون مقيـم قـم خبرميـدهد ودرنتيجه روز15خـرداد تظاهـرات دامنـه داری درتهـران وقـم ومشـهد و سايرنقاط ميشـود چـون ايـام محرم وعاشـورابـود و معمـولا" اجتماعـات مذهبـی فراوان درهمه جا وجـودداشـت؛ طـرفـداران خميـنی مردم راواداشتند که به تظاهرکنندگان بپيوندنـد و درنتيـجه تظـاهرات مـذهبی منجـربه تظاهـرات سياسـی شـد.